Ruben Koekoek: van bankier naar sociaal ondernemer
Social Finance NL helpt partijen waardecreatie inzichtelijk te maken
- (Social) impact
- Interview
Al een kleine zeven jaar zet Social Finance NL zich in voor resultaatgericht werken en financieren. Medeoprichter Ruben Koekoek is ervan overtuigd dat hun werkwijze zorgt voor een effectievere aanpak en oplossing van maatschappelijke vraagstukken. Meten is immers weten. Vanuit het monumentale pand in Amsterdam waar sinds lang het Koninklijk Instituut voor de Tropen huist, werkt de sociaal ondernemer met anderen aan een nieuw ecosysteem, waarin de hoofdrol is weggelegd voor impactinvesteringen.
Van bankier naar sociaal ondernemer: was dat voorbestemd?
‘Die maatschappelijke betrokkenheid heeft er wel altijd ingezeten. Zo deed ik in mijn studententijd vrijwilligerswerk en liep ik stage bij de Tweede Kamer. Toch bewandelde ik na mijn studie economie de klassieke weg als managementtrainee bij ABN Amro.Eenmaal aan het werk kwam ik er al snel achter dat het reguliere bankierstraject niets voor mij was. Het verschaffen van leningen aan supermarkten gaf me niet de drive die ik zocht. De activiteiten die ik ernaast ontplooide, inspireerden mij veel meer. Zo organiseerde ik het debat Bankers versus Politicians, evenals een jaarlijks diner voor het faciliterend personeel van de bank.’
‘Vlak na de financiële crisis kreeg ik binnen ABN Amro een plek bij het innovatiecentrum. De bank was destijds bezig met het opzetten van een fonds voor sociaal ondernemers. Superinteressant vond ik het, mensen die een bedrijf oprichten om de wereld mooier te maken. Dat resultaatgerichte in combinatie met het maatschappelijke heeft me altijd erg getrokken. In Het Financieele Dagblad las ik in die tijd over social impact bonds en hoe daarmee in de Angelsaksische landen werd geëxperimenteerd.’
‘Terwijl ik een klein marktonderzoek hield om te kijken of dat ook in Nederland zou werken, werd ik benaderd door gemeente Rotterdam, die hier ook mee bezig was. Samen selecteerden we de eerste sociaal ondernemer, de Buzinezzclub. Met ABN Amro als primaire investeerder, haakte er een tweede aan en na veel vijven en zessen hebben wij in 2013 de eerste social impact bond van Nederland gelanceerd.’
Hoe verklaar je dat succes?
‘Banken waren na de financiële en economische crisis vooral negatief in het nieuws, maar dit explodeerde qua positieve media-aandacht. Bij ABN Amro hadden ze zoiets van ‘‘wat gebeurt hier?’’ Voor mijzelf was het een gekke gewaarwording. Ik was 29, deed leuke dingen, maar niemand vond het tot dan toe echt interessant, ik opereerde in de marge. Het was natuurlijk wel echt vernieuwend, een bank die investeert in jeugdwerkloosheid, dat was nooit eerder gebeurd. Ik mocht een nieuwe afdeling opzetten, waar we met zijn tweeën verder bouwden aan de ontwikkeling van social impact bonds. Na de vijfde social bond merkte ik dat het lanceren van de bonds een doel op zich aan het worden was.’
Is Social Finance NL geboren uit idealisme?
‘Het idee achter social impact bonds is maatschappelijke vraagstukken resultaatgericht aansturen. Je kijkt wat het probleem is, hoe je succes kunt definiëren, en vervolgens meet je op welke manier dat succes kan worden behaald. Daarna kun je investeerders de voorfinanciering laten doen, zodat de overheid alleen op resultaat hoeft uit te betalen. Die werkwijze betekent een ecosysteemverandering in plaats van een nieuw financieel product. Ik realiseerde me dat ik weg moest bij de bank en verder zou moeten gaan als onafhankelijk sociaal ondernemer. Björn Vennema kende ik uitmijn begintijd van ABN Amro. Hij had bij Social Finance UK gewerkt en samen besloten we Social Finance NL op te richten. Is het idealistisch? Ja het is idealistisch, maar om dit effectief te kunnen doen was het voor mij de enige weg.’
Naar een impactvolle economie: hoe realistisch is die ambitie?
‘We bewegen er vooralsnog eerder van weg, als je ziet hoe de Nederlandse overheid nu werkt. Het idee van een effectievere overheid zoals het Amerikaanse DOGE (Department of Government Efficiency) predikt vind ik an sich niet slecht. Maar met zijn manier van werken realiseert Elon Musk juist het omgekeerde. Een effectievere overheid kan ontstaan door heel duidelijk doelen te stellen en meetinstrumenten te gebruiken om vast te stellen wat wel en niet werkt. De overheid moet evidence based, op basis van resultaat gaan opereren. In de politiek heerst daarover nog flink wat koudwatervrees, maar het is de enige weg vooruit. Bedenk dat de overheid altijd een enormekracht voor verandering is geweest. Afbreken van het overheidsapparaat is geen optie. Je moet de overheid verbeteren en dat kan het beste met de manier van werken die wij stimuleren.’
‘In het licht van de snel veranderende geopolitieke verhoudingen in de wereld zal de noodzaak van impactinvesteren alleen maar verder toenemen, verwacht ik. We merken bij Social Finance NL dat steeds meer partijen daar hard aan willen werken. Vergeleken met de VS hebben we het hier in Nederland overigens nog getroffen. Ook als er een andere politieke wind waait, blijft deoverheid relatief stabiel en worden veranderingen geleidelijk doorgevoerd. De onafhankelijkheid van de ambtenaren staat daarbij hoog in het vaandel. Wij werken met veel ministeries samen en die samenwerkingen lopen ook na regeringswisselingen gewoon door.’
Wat behelst jullie werkwijze?
‘Een mooi voorbeeld is het project rond valpreventie. De vergrijzing en de hogere levensverwachting leiden tot een groeiend aantal ouderen dat ten val komt. Dat kost zo’n zesduizend ouderen jaarlijks het leven en de samenleving per jaar ongeveer € 1,5 mrd. Eigenlijk is het een no-brainer om sterk in te zetten op valpreventie. Als we ervoor zorgen dat ouderen hun spieren blijven inzetten, op tijd hun medicijnen nemen en hun huis veilig maken, zal het aantal valincidenten dalen. Dit zijn maatregelen waarvan we weten dat ze werken. Toch wordt er te weinig en te kleinschalig preventieve valhulp geboden. De belangrijkste reden dat het niet gebeurt is dat de besparing grotendeels terecht komt bij de zorgverzekeraar, terwijl de gemeente verantwoordelijk is voor preventie en de kosten draagt voor die programma’s.’
‘Bij deze business case in Noord-Limburg zijn zeven gemeenten, twee zorgverzakeraars en een zorgkantoor betrokken. We laten hierin zien dat de gemeenten geld besparen, omdat ze minder vanuit de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) hoeven te betalen. Zorgverzekeraars VGZ en CZ besparen op heupoperaties, ambulanceritten en ziekenhuisdagen. En het zorgkantoor, verantwoordelijk voor de Wet langdurige zorg (Wlz) bespaart op de kosten, omdat mensen langer thuis kunnen blijven wonen. De deelnemende partijen hebben zich eraan gecommitteerd de investeerders in het valpreventieprogramma terug te betalen afhankelijk van het behaalde resultaat. In september zijn we halverwege het afgesproken tijdspad van vijf jaar. De eerste cijfers zijn zeer positief. De verwachte afname van het aantal valpartijen, is geraamd op 40 tot 65 procent. We zitten nu al aan de bovenkant van die range.’
Zijn vermogensfondsen geïnteresseerd in impact investeren?
‘We werken veel voor vermogensfondsen zoals de Goldschmeding Foundation, het Oranjefonds en Start Foundation. Veel vermogensfondsen benaderen ons omdat ze een project op een meer duurzamere manier willen financieren, maar niet weten hoe. Met Social Finance NL kunnen we voor hen de waardecreatie inzichtelijk maken. Op basis van onze impactmetingen kan er dan een weloverwogen investeringsbesluit volgen.’
‘Daarnaast zie je dat veel vermogensfondsen bij ons aankloppen met de vraag hoe ze niet alleen goed kunnen doen met het jaarlijks te besteden rendement op vermogen, maar ook het stamvermogen duurzamer in kunnen zetten. Kansfonds is bijvoorbeeld bezig met een eigen maatschappelijk vastgoedfonds, waarmee het vastgoed wil opkopen om dakloze jongeren te huisvesten. De huur van de panden maakt het rendabel, en ze realiseren op die manier zowel maatschappelijk als financieel rendement.’
‘Naast fondsen richten ook particuliere en institutionele beleggers zich in toenemende mate op impactinvesteringen. Volgens de meest recente cijfers van het Global Impact Investing Network is de huidige omvang van de mondiale impact investeringsmarkt $ 1.500 mrd, en nog steeds groeiende. In Nederland zijn pensioenfondsen actiever geworden in dit marktsegment. Zo blijft PGGM zijn activiteiten wereldwijd spreiden, maar vergroot de focus op de gezondheidszorg in Nederland '‘omdat daar onze eigen mensen vaak onder grote druk werken’'. Als je switcht van investeren op de wereldwijde beleggingsmarkt naar investeren in impact voor jouw doelen snijdt het mes aan twee kanten. Ook zie je steeds vaker crowdfunding platforms waar particulieren vanaf € 200 al mee kunnen doen aan een impactinvestering. Al die partijen samen kunnen bijdragen aan een economie waarin impact maken centraal staat.’
Het platform Wereld van Filantropie publiceert in de komende maanden een serie profielen van sociaal ondernemers.