Allereerst stappen we even in de schoenen van een bedrijf dat wil geven. Wat moeten we dan eigenlijk doen om niet fiscaal benadeeld te worden? Is het een holding die wil bijdragen aan de maatschappij of een actief bedrijf? Dat maakt nogal verschil. En wie heeft eigenlijk de leiding over het geeftraject, of, zo u wilt, over de corporate social responsibility. Gaat het erom dat de eigenaar jaar op jaar zijn eigen ANBI-doelen wil bepalen? Of vindt het bedrijf het belangrijk om zijn footprint groener of socialer te maken? En wil het bedrijf zijn legacy duurzaam maken door een vermogensfonds te starten?

Een andere overweging is om niet te schenken, maar serieus te sponsoren. Dat heeft weer zijn eigen fiscale effecten. Of om te kiezen voor investeren in plaats van schenken, met de zachte hand. Zo ontstaat een nieuwe vorm van durfkapitaal, en gelukkig mogen ANBI’s hier (onder voorwaarden) ook aan meedoen, om het sociale of maatschappelijke karakter te waarborgen. Eigenlijk is het al te veel om op te noemen, en ik kan niet op alle varianten ingaan.

Afschaffing

Een belangrijke variant die nu lastiger is geworden, is als een eigenaar besluit om zijn BV te laten geven. Tot € 1,5 mln kan het gelukkig nog zonder belemmeringen (per jaar). Maar daarboven treedt er heffing van inkomstenbelasting op en dat kan flink in de papieren lopen. Als een heel bedrijf wordt weggegeven, geldt hetzelfde. De Patagonia variant kan dus niet meer. En dan kan des te meer een cash probleem optreden. Wat zijn de redenen geweest voor afschaffing? Rijke particulieren met belastingvoordeel, constructies en complexiteit.

Voor veel van de geefvarianten is de ANBI-status cruciaal. Uiteindelijk gaat het daar om vertrouwen. Als bedrijven en particulieren die zelf oprichten, ontstaat er kennelijk wel eens wantrouwen. Recent is er weer onderzoek gedaan naar de ANBI-regeling. En de uitkomst heeft helaas niet geholpen: men kon niet zeggen of het doelmatig en doeltreffend was wegens gebrek aan data. Het onderzoek beperkte zich tot de vraag of – kort gezegd – de juiste groep instellingen als ANBI is aangemerkt, tegen aanvaardbare kosten.

Positieve effecten

De positieve financiële en maatschappelijke effecten van de ANBI-regeling zijn wel genoemd, maar vormden geen onderdeel van de conclusies. Dat acht ik een groot tekort in de hele onderzoeksopdracht. Zo wordt vaak vergeten dat een schenking van een niet ANBI aan een niet-ANBI onder de schenkbelasting valt. De buitenlandse organisatie die dus een bijdrage ontvangt van een Nederlands fonds zonder ANBI-status is 30-40% schenkbelasting verschuldigd. Dus die schenker moet echt de ANBI-status aanvragen. Dat zou als positief benoemd moeten worden.

Minder positief is dat er de ANBI-status ook niet altijd wordt verkregen. Het rapport noemt dat wel, maar gaat niet in op onterechte situaties. Die geven juist wrijving: er zijn situaties geweest, waarin de Belastingdienst pertinent bleef vasthouden aan het standpunt dat een fonds ‘steunstichting van een niet-ANBI’ is. Dan wordt er vaak geschoten met hagel. Maar tegelijkertijd is de Belastingdienst blijkbaar erg bevreesd om controle te verliezen. Hopelijk kan digitalisering hier helpen: ik zit te denken aan projectmodules als hulpmiddel.

Oma's soep

Ook stichting Oma’s soep liep tegen een ANBI-discussie op. Oma’s Soep richtte zich op het voorkomen van sociaal isolatie bij ouderen. Daar werd door ouderen en jongeren samen soep gemaakt en gegeten. De BV maakte ook soep en verkocht deze in winkels. Volgens de rechtbank zorgde de stichting voor marketingvoordelen voor de BV. Ik krijg echter de indruk dat dit slechts een zijdelings doel was, en dat zou niet ter zake mogen doen. Tegelijk zou ik me voor kunnen stellen dat een project als dit, zeker als de BV flink winst gaat maken, enige verdenking vanuit de maatschappij op kan roepen. Gaat het wel om het goede doel? Of om iets anders? Dat is wel iets om over na te denken.

Twee andere bekende discussies gaan over over de bestuurssamenstelling en het vermogen. Wat we hier ook van vinden, de sector moet hier wel rekening mee houden. Transparantie is het sleutelwoord.

Doneren

Dan de bedrijven die doneren. Wat mag er niet meer: een bedrijf dat € 10 mln geeft, in een keer, loopt – als we niets zouden regelen – in beginsel tegen € 3,3 mln belastingheffing op. Althans niet het bedrijf, maar zijn eigenaar. Dat is dus de boete op geven. Maar is er dan niets meer mogelijk: gelukkig is het scenario niet zo zwart. Kort gezegd zijn er een paar oplossingen:

• Bedrijfssponsoring
• Uitkeren aan de eigenaren en periodiek geven tot € 1,5 mln (let op de dividendbelasting)
• Investeren

Die eerste variant is voor holdings lastiger. Maar voor actieve bedrijven is hier heel wat voor te zeggen. Het gaat er om of giften een bedrijfsbelang vormen. Stel een beleid op, over samenwerking met goede doelen, over duurzaamheid of over de rol van werknemers bij CSR beleid. Dat kan allemaal helpen en bijdragen aan de maatschappij. Tegelijk is het wegschenken van een heel bedrijf fors moeilijker geworden.

Combineren

Ondanks alles hoop ik dat het beleid kan worden verruimd. Ik zie nog steeds niet in waarom we ineens belasting zouden willen heffen over het wegschenken van of uit bedrijven. Over transparantie en waarborgen moeten we nog maar eens nadenken. Ik zou zeggen, laten we deze gedachten combineren. Dat betekent:

• Behoud de huidige giftentrek. Alleen aan periodieke giften wordt al € 700 mln ‘verdiend’.
• Maak een speciale regeling voor de hele grote bedrijfsgiften, met extra digitale waarborgen. Die portal komt immers toch. Dan combineren we de actuele ontwikkelingen.